ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ ျမန္မာစတင္၊ IAEA အရာရွိေဟာင္း အတည္ျပဳ

VOA သတင္းမွ............

ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ ႏ်ဴကလီးယား ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး အစီအစဥ္ေတြ စတင္ လုပ္ေဆာင္ေနၿပီ ဆိုတာ ေသခ်ာတဲ့အေၾကာင္း ျမန္မာျပည္တြင္းက ထြက္လာတဲ့ အေထာက္အထားေတြကို ကိုးကားၿပီး IAEA ႏုိင္ငံတကာ အဏုျမဴစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီ အဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ အႀကီးအကဲေဟာင္း ေရာဘတ္ ကယ္လီ (Robert Kelley) က ထပ္မံ အတည္ျပဳ ေျပာဆုိလိုက္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့လည္း ႏ်ဴကလီးယားစြမ္းအင္ ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ အဆင့္ ရည္မွန္းခ်က္ေတြကို ေရာက္ဖို႔ေတာ့ အလွမ္းေ၀းတဲ့ အဆင့္မွာ ရွိေနေသးတယ္လုိ႔ သုံးသပ္ ေျပာဆုိပါတယ္။ ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕မွာ က်င္းပတဲ့ ျမန္မာနဲ႔ ႏ်ဴကလီးယားဆုိင္ရာ ေဆြးေႏြးပြဲအေၾကာင္း ဦးသိန္းထိုက္ဦးက တင္ျပေပးထားပါတယ္။

ျမန္မာႏုိင္ငံဟာ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ စလုပ္ေနတယ္ ဆုိေပမဲ့ မနက္ျဖန္ သန္ဘက္ခါ ဗုံးေတြထုတ္ေတာ့မယ္ ဆိုတဲ့ အဆင့္ေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး၊ ေတာ္ေတာ္ေလး အရည္အေသြး နိမ့္တဲ့အဆင့္နဲ႔ အစပ်ဳိး လုပ္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္လုိ႔ IAEA ႏိုင္ငံတကာ ႏ်ဴကလီးယားစြမ္းအင္ ေအဂ်င္စီ အဖြဲ႔ႀကီးရဲ႕ ၫႊန္ၾကားေရးမႉးေဟာင္း ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေျပာဆုိပါတယ္။

မေန႔က ၀ါရွင္တန္ၿမိဳ႕ေတာ္ National Endowment for Democracy (NED) အဖြဲ႔ႀကီးမွာ က်င္းပတဲ့ ျမန္မာနဲ႔ ႏ်ဴကလီးယား ရည္မွန္းခ်က္ေတြအေၾကာင္း ေဆြးေႏြးပြဲမွာ သူက အခုလို ရွင္းျပခဲ့တာပါ။

ၿပီးခဲ့တဲ့ သီတင္းပတ္ေတြအတြင္း ေနာ္ေ၀းအေျခစိုက္ ဒီမိုကရက္တစ္ ျမန္မာ့အသံနဲ႔ အယ္လ္ဂ်ာဇီးယား ႐ုပ္သံတုိ႔ တြဲဖက္ ထုတ္လုပ္ခဲ့တဲ့ ျမန္မာစစ္တပ္ ဗိုလ္မႉးေဟာင္း စိုင္းသိန္း၀င္းရဲ႕ ထြက္ဆုိခ်က္ေတြနဲ႔ မႏၲေလးေျမာက္ဘက္ သပိတ္က်င္း ႏ်ဴကလီးယား တပ္ရင္းက အေထာက္အထား ဓာတ္ပုံေတြကို ကိုးကားၿပီး IAEA အႀကီးအကဲေဟာင္း ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေျပာဆုိသြားတာပါ။ ဒီဓာတ္ပုံပါ စက္ပစၥည္းေတြကို ၾကည့္ရင္ ျမန္မာႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ ႏ်ဴကလီးယား ရည္မွန္းခ်က္ေတြ စတင္ ေျခလွမ္း လွမ္းေနၿပီဆုိတာ သူ႔အေနနဲ႔ အခုိင္အမာ ေျပာႏုိင္တယ္လုိ႔ ဆုိပါတယ္။
“က်ေနာ့္ အျမင္၊ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း ခိုင္ခိုင္မာမာ ေျပာႏုိင္တာက ဒါဟာ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ ပုံစံတခု ဆိုတာပါ။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ ဒီအစီအစဥ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေကာင္းေကာင္း နားလည္တဲ့ ပညာတတ္ စစ္တပ္အရာရွိတေယာက္ ကိုယ္တုိင္ ေျပာဆုိထားတဲ့ အခ်က္ေတြ၊ အေထာက္အထားေတြ ရွိေနပါၿပီ။ စက္ပိုင္းဆိုင္ရာ နည္းပညာရွင္ အင္ဂ်င္နီယာ တေယာက္ပါ။ ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္က ဒီကိစၥကို အထူးလွ်ဳိ႕၀ွက္ထားတဲ့ အတြက္လည္း ဒါဟာ ႏ်ဴကလီးယားဆုိင္ရာ စီမံခ်က္တခုလို႔ က်ေနာ္က ျမင္ပါတယ္။ တကယ္ဆုိရင္ သူတုိ႔ လွ်ဳိ႕၀ွက္ထားစရာ အေၾကာင္းမရွိပါဘူး။”

ျမန္မာစစ္အစိုးရဘက္က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ စတင္ေနတယ္ဆုိတဲ့ ထုတ္လႊင့္ခ်က္ေတြဟာ လုပ္ႀကံ ၀ါဒျဖန္႔တဲ့ အစီအစဥ္ေတြသာျဖစ္ၿပီး ယူေရနီယံ သန္႔စင္တာ၊ ထုတ္လုပ္တာ မရွိတဲ့အေၾကာင္း IAEA ကို ျပန္လည္ ျငင္းဆုိထားပါတယ္။ လက္နက္ေတြ ထုတ္လုပ္ေနတယ္လို႔ ယူဆရတဲ့ အေဆာက္အဦးေတြကို ၂၀၀၅ ခုႏွစ္က ေဆာက္လုပ္ခဲ့တာျဖစ္ၿပီး စက္ပစၥည္းေတြကို ၂၀၀၆ ခုႏွစ္ကမွ စတင္ခဲ့တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ဒီအစီအစဥ္ဟာ သိပ္ ေရွ႕ကို မေရာက္ေသးပါဘူးလုိ႔ ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေျပာပါတယ္။

စစ္အစိုးရ ႏ်ဴကလီးယား တပ္ရင္းေတြမွာ ဂ်ာမဏီႏုိင္ငံက ကြန္ပ်ဴတာစနစ္နဲ႔ ထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ အေသးစိတ္ တိတိက်က် ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ အရည္အေသြးျမင့္ စက္ႀကီးေတြ ထားရွိၿပီး ဒီစက္ႀကီးေတြကို စင္ကာပူႏုိင္ငံက ပြဲစားေတြကတဆင့္ ျမန္မာစစ္အစိုးရက ရယူခဲ့တယ္လို႔ ေရာဘတ္ ကယ္လီက ျပန္ေျပာျပပါတယ္။ ဒီစက္ေတြကို နည္းပညာဆုိင္ရာ သင္တန္းေက်ာင္းေတြမွာ သုံးဖို႔ဆုိၿပီး ျမန္မာစစ္အစိုးရက အေၾကာင္းျပခဲ့ပါတယ္။

ဒါေပမဲ့ လူေတြနဲ႔ အလွမ္းေ၀းတဲ့ ေနရာေတြမွာ ထားၿပီး သင္တန္းတက္ေရာက္သူေတြထဲမွာ အမ်ဳိးသမီးေတြ မပါတာ၊ ဂ်ာမန္ပညာရွင္ေတြ ကိုယ္တုိင္က စက္ေတြကို ဘယ္လိုေနရာေတြမွာ သုံးသလဲဆုိၿပီး လာေရာက္ စစ္ေဆးတဲ့အခ်ိန္ စစ္တပ္အရာရွိေတြကို အရပ္အ၀တ္အစားေတြပဲ ၀တ္ခိုင္းခဲ့တာေတြကို ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေထာက္ျပပါတယ္။ ဥေရာပ နည္းပညာရွင္ေတြ လာေရာက္စစ္ေဆးတဲ့အခ်ိန္ နံရံေတြမွာ ကပ္ထားတဲ့ စက္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္တဲ့ စာရင္းေတြကိုလည္း ျမန္မာစစ္အစိုးရက ေျပာင္းလဲထားခဲ့တယ္လို႔လည္း သူက ေျပာပါတယ္။

IAEA အေနနဲ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံ အတြင္းကို ၀င္ေရာက္ စစ္ေဆးႏုိင္တဲ့ သေဘာတူညီခ်က္မ်ဳိးေတြ ရဖို႔လိုတယ္လို႔လည္း ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေထာက္ျပပါတယ္။

“IAEA ဟာ ျမန္မာႏုိင္ငံနဲ႔ အေရးႀကီးတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္ ၂ ခု ရွိပါတယ္။ ၁၉၉၂ မွာ ႏ်ဴကလီးယားဆိုင္ရာ ေဘးကင္း လုံၿခဳံေရးဆုိင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္ပါ။ တျခား ဘယ္ႏုိင္ငံမဆို IAEA သေဘာတူ လက္မွတ္ေရးထိုးထားတဲ့ သေဘာတူညီခ်က္မ်ဳိးပါ။ ျမန္မာႏုိင္ငံဘက္က စစ္ေဆးစရာ ရွိပါတယ္ဆုိၿပီး ေၾကညာတာမ်ဳိး မရွိတဲ့အတြက္ IAEA ဘက္က စစ္ေဆးခဲ့တာမ်ဳိး မရွိပါဘူး။

“၁၉၉၅ မွာလည္း ျမန္မာႏုိင္ငံ အေနနဲ႔ ႏ်ဴကလီးယား ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ စက္႐ုံ၊ ပစၥည္း မရွိတဲ့အတြက္ IAEA အေနနဲ႔ လာေရာက္စစ္ေဆးစရာ မလုိတဲ့အေၾကာင္း ျမန္မာဘက္က အေၾကာင္းၾကားခဲ့ပါတယ္။ ဒီသေဘာတူညီခ်က္အရ ျမန္မာျပည္အတြင္းမွာ ႏ်ဴကလီးယားနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေဘးကင္းလုံၿခဳံမႈ ရွိမရွိ IAEA ဘက္က စစ္ေဆးခဲ့တာ မရွိပါဘူး။”

ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ စုံစမ္းစစ္ေဆးမႈေတြ မလုပ္ခင္ IAEA ဘက္က ျမန္မာႏုိင္ငံကို ေပးေနတဲ့ နည္းပညာဆုိင္ရာ အကူအညီေတြကို ျဖတ္ေတာက္ထားသင့္တယ္လို႔ ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေျပာပါတယ္။ ျမန္မာႏုိင္ငံက လွ်ဳိ႕၀ွက္ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္ စတင္ေနခ်ိန္မွာ တႏွစ္ကို ေဒၚလာ ၇၀၀,၀၀၀၊ ၈၀၀,၀၀၀ ေလာက္ နည္းပညာဆုိင္ရာ အကူအညီေတြ ဆက္ေပးေနတာမ်ဳိး မျဖစ္သင့္ဘူးလို႔ ဆုိပါတယ္။

တခ်ိန္တည္းမွာ ဂ်ာမဏီႏုိင္ငံက တင္ပို႔ထားတဲ့ လက္နက္ထုတ္လုပ္ႏုိင္တဲ့ စက္ႀကီးေတြကို ဂ်ာမန္ကုမၸဏီေတြ ကိုယ္တုိင္ ၂၀၀၇ ခုႏွစ္က ေနာက္ဆုံး စစ္ေဆးခဲ့တာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေနာက္ထပ္ သြားေရာက္ၿပီး စစ္ေဆးဖို႔၊ ဒီစက္ႀကီးေတြကို စစ္အစိုးရက ဘယ္ေနရာေတြမွာ သုံးေနသလဲ ဆုိတာ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိႏုိင္ဖို႔ ဂ်ာမန္ကုမၸဏီေတြကို ဖိအားေပးဖို႔ လိုတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ အာဆီယံ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏုိင္ငံေတြက တဆင့္လည္း ျမန္မာႏုိင္ငံရဲ႕ ႏ်ဴကလီးယား အစီအစဥ္နဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ရွင္းရွင္းလင္းလင္း သိႏုိင္ေအာင္ စစ္အစိုးရကို ဖိအားေပးဖို႔ လိုတယ္လုိ႔ သူက ေျပာပါတယ္။

ျမန္မာ့တပ္မေတာ္မွာ စစ္ေထာက္လွမ္းေရး အရာရွိတဦးအျဖစ္ တာ၀န္ယူခဲ့တဲ့ ဗိုလ္မႉးေဟာင္း ေအာင္လင္းထြဋ္ကေတာ့ ဒီ ႏ်ဴကလီးယား ရည္မွန္းခ်က္ေတြဟာ ဗိုလ္ခ်ဳပ္မႉးႀကီး သန္းေရႊရဲ႕ အမိန္႔နဲ႔ ဆုံးျဖတ္တာလို႔ သူက ျမင္ပါတယ္။

“ဒီ ႏ်ဴကလီးယား ရည္မွန္းခ်က္ဆိုတာ ေျမာက္ကိုရီးယားနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီးေတာ့ ျဖစ္လာတာ။ အေမရိကန္ အပါအ၀င္ တျခားႏုိင္ငံေတြက ေျမာက္ကိုရီးယားကို အစာေရစာ ေထာက္ပံ့တာတို႔ ဘာတုိ႔ ေခ်ာ့ေနရတယ္ဗ်ာ။ အဲဒါ သြားၿပီး မထိရဲဘူး။ အဲဒါက ပါ၀ါ၊ ႏ်ဴကလီးယားလက္နက္ ရွိလုိ႔ဆိုတဲ့ အျမင္မ်ဳိး ရွိပါတယ္။”

ဓာတ္ပုံပါ အေထာက္အထားေတြအရ ျမန္မာစစ္အစိုးရဟာ ႏုိင္ငံတကာနဲ႔ သေဘာတူညီခ်က္ေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္ၿပီး ႏ်ဴကလီးယား ထုတ္လုပ္ဖို႔ ေျခလွမ္းေတြ လွမ္းေနတဲ့အေၾကာင္း IAEA အရာရွိေဟာင္း တဦးျဖစ္တဲ့ ေရာဘတ္ ကယ္လီက ေျပာပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို တိတိက်က် ေဖာ္ထုတ္ဖို႔နဲ႔ ဟန္႔တားဖို႔ လိုတဲ့အေၾကာင္း သူက ေျပာဆုိသြားပါတယ္။